Onze publieksonderzoekers

Dr. Simone Sprenger is Universitair docent psycholinguïstiek aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen, Center for Language and Cognition. Simone doet onderzoek naar de verwerking van uitdrukkingen, taalproductie, en tweetaligheid.

Dr. Jacolien van Rij is Universitair docent cognitive modeling en Rosalind Franklin Fellow aan de Faculteit Science and Engineering van de Rijksuniversiteit Groningen, Bernoulli Institute for Mathematics, Computer Science and Artificial Intelligence. Jacolien doet onderzoek naar zinsverwerking – o.a. persoonlijke voornaamwoorden en uitdrukkingen – en het leren van taal.

Hoi Simone, waarom doe je mee aan Weekend van de Wetenschap?

Taal- en cognitief psycholoog Simone Sprenger doet bij de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar taal. En dan vooral naar de denkprocessen die daarbij horen. “Ik wil weten hoe taal werkt als het wèl werkt. Veel onderzoek gaat over taalstoornissen, maar ik wil juist weten hoe het zit als taal wel soepel werkt.” Samen met Jacolien van Rij is ze een van de wetenschappers achter het publieksonderzoek ‘Maak dat de kat wijs’, waarmee wordt onderzocht welke uitdrukkingen Nederlanders kennen.

Uitdrukkingen zijn overal, maar we weten er bijzonder weinig over, benadrukt Simone. “Ik zit op de fiets’ lijkt eenzelfde soort grammaticale zin als ‘de aap kwam uit de mouw’. Maar de eerste zin is letterlijk te begrijpen en de tweede niet. Toch snapt iedereen wat ermee bedoeld wordt! Hoe dat kan en waarom we dat zo doen, willen we met dit onderzoek graag ontdekken.”

Een favoriete uitdrukking heeft Simone niet. “Eigenlijk vind ik alle uitdrukkingen gewoon ontzettend leuk. Ze geven ons inzicht in hoe ons denken over taal plaatsvindt en laat zien hoe knap het is dat we taal zo snel kunnen begrijpen. Bovendien zijn uitdrukkingen vaak gewoon grappig en kun je er dingen soms net iets subtieler mee zeggen.”

Tijdens Weekend van de Wetenschap kun je via een speciale website testen welke uitdrukkingen jij kent. Waarom je zeker mee moet doen? “Ten eerste steun je er een goed doel mee, want zo kunnen Jacolien en ik data van heel veel mensen verzamelen en meer leren over het menselijke taalvermogen. Daarnaast krijg je inzicht in hoeveel je zelf weet over uitdrukkingen en kun je dit vergelijken, bijvoorbeeld met je ouders.”

Voor het publieksonderzoek werken Simone en Jacolien samen met de funkgroep De Likt. “Het spelen met taal zoals zij doen vind ik heel knap. Het leuke is dat wij taal allebei op een andere manier gebruiken: wij willen weten hoe het werkt en De Likt past het toe en maakt er iets moois van.”

Hoi Jacolien, waarom doe je mee aan Weekend van de Wetenschap?

Jacolien van Rij doet bij de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar hoe je taal kunt leren en kunt begrijpen. Daarvoor gebruikt ze experimenten en computermodellen. Samen met Simone Sprenger onderzoekt ze in het Publieksonderzoek ‘Maak dat de kat wijs’ welke uitdrukkingen mensen die Nederlands spreken eigenlijk kennen.

Met het Publieksonderzoek meedoen aan Weekend van de Wetenschap vindt Jacolien heel bijzonder. “Ik vind het leuk dat mensen bekend worden met wetenschap en met ons onderzoek. We beschouwen taal vaak als iets vanzelfsprekends, maar eigenlijk is het begrijpen van taal best ingewikkeld. Hoe weten we bijvoorbeeld dat een uitdrukking figuurlijk bedoeld is en niet letterlijk? Het is voor wetenschappers niet helemaal duidelijk hoe mensen dit precies doen en ook automatische vertaalsystemen zoals Google Translate hebben hier moeite mee.”

Jacolien heeft een voorkeur voor uitdrukkingen die ze zelf eigenlijk nooit bewust zag als figuurlijk taalgebruik. Zoals iets ‘in de gaten houden’ of ‘door de vingers zien’. “Nu ik met dit project bezig ben, betrap ik mezelf veel vaker dan gedacht op een uitdrukking.”

De uitdrukking ‘vechten tegen de bierkaai’ daarentegen, vond Jacolien vroeger nogal ouderwets. Maar toen ze eenmaal de geschiedenis erachter las, vond ze de uitdrukking ineens een stuk interessanter. “De ‘bierkaai’ staat voor de bierkade in Amsterdam. En met de bewoners van de bierkade kon je maar beter niet vechten. Dit laat ook zien dat uitdrukkingen een link zijn met onze geschiedenis en cultuur.”

Dat ze voor het Publieksonderzoek mag samenwerken met de groep De Likt vindt Jacolien heel leuk. “Net als bij uitdrukkingen, wordt in hiphop geprobeerd op een korte en snelle manier iets duidelijk te maken. Dat is een interessante overeenkomst. Het lijkt me heel boeiend om te bekijken in welke mate De Likt uitdrukkingen gebruikt in hun teksten en hoe zij taal in het algemeen toepassen.”

'Maak dat de kat wijs'

Nathan op bezoek bij Jacolien

‘Dat zou de kapsalon nog niet halen’

Anna met De Likt in Rotterdam

Ook een nieuwe uitdrukking verzonnen?

Stuur dan hier je uitdrukking in!

Publieksonderzoek

Hier vind je alles over het Publieksonderzoek ‘Maak dat de kat wijs’

Anna Gimbrère en Minister van Engelshoven

Hoeveel uitdrukkingen weet minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) goed te raden?